امدادهای خدا در غزوه بدر (قرآن)از عوامل پیروزی مسلمان در غزوه بدر که در آیات قرآن به آن اشاره شده، امدادهای الهی بود. ۱ - امداد به مؤمنان در بدريارى و مدد خداوند به مؤمنان، در جنگ بدر: ۱. «وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ ...؛و يقينا خدا شما را در (جنگ) بدر با آنكه ناتوان بوديد يارى كرد....» ۲. «فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَكِنَّ اللّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللّهَ رَمَى وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلاء حَسَنًا إِنَّ اللّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ؛و شما آنان را نكشتيد بلكه خدا آنان را كشت و چون (ريگ به سوى آنان) افكندى تو نيفكندى بلكه خدا افكند (آرى خدا چنين كرد تا كافران را مغلوب كند) و بدين وسيله مؤمنان را به آزمايشى نيكو بيازمايد قطعا خدا شنواى داناست.» ۲ - مصادیق امداد الهی در بدرمصادیق امداد الهی در غزوه بدر عبارتند از: ۲.۱ - تعداد نیروهاجلوه غير واقعى تعداد نيروها در جنگ بدر، امدادى از سوى خداوند براى مؤمنان: ۱. «قَدْ كَانَ لَكُمْ آيَةٌ فِي فِئَتَيْنِ الْتَقَتَا فِئَةٌ تُقَاتِلُ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَأُخْرَى كَافِرَةٌ يَرَوْنَهُم مِّثْلَيْهِمْ رَأْيَ الْعَيْنِ وَاللّهُ يُؤَيِّدُ بِنَصْرِهِ مَن يَشَاءُ ...؛در دو گروهى كه (در ميدان جنگ بدر،) با هم رو به رو شدند، نشانه و عبرتى براى شما بود: يك گروه، در راه خدا نبرد مى‌كردند؛ و جمع ديگرى كافر بودند، و در راه شیطان و بت مى‌جنگيدند، در حالى كه كافران، مؤمنان را با چشم خود، دو برابر آنچه بودند، مى‌ديدند. (و اين خود عاملى براى وحشت و شكست آنها شد. و خداوند، هر كس را بخواهد و شايسته باشد)، با يارى خود، تاييد مى‌كند....» در مورد مرجع ضمایر «یرونهم مثلیهم» احتمالاتی وجود دارد. از جمله: ۱. ضمیر فاعلی «یرون» مسلمانان و ضمیر مفعولی مشرکان باشد. ۲. ضمیر فاعلی «یرون» مشرکان و ضمیر مفعولی مسلمانان و ضمیر «مثلیهم» هم مشرکان باشد. ۲. «وَإِذْ يُرِيكُمُوهُمْ إِذِ الْتَقَيْتُمْ فِي أَعْيُنِكُمْ قَلِيلًا وَيُقَلِّلُكُمْ فِي أَعْيُنِهِمْ لِيَقْضِيَ اللّهُ أَمْرًا كَانَ مَفْعُولًا وَإِلَى اللّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ؛و آنگاه كه چون با هم برخورد كرديد آنان را در ديدگان شما اندک جلوه داد و شما را (نيز) در ديدگان آنان كم نمودار ساخت تا خداوند كارى را كه انجام‌شدنى بود تحقق بخشد و كارها به سوى خدا بازگردانده مى‌شود.» ۲.۲ - وجود پیامبرامداد خداوند به مسلمانان در جنگ بدر و پیروزی آنان به بركت وجود پیامبر صلیاللهعلیهوآله: «... وَمَا أَنزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ ...؛... اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدايى (حق از باطل) روزى كه آن دو گروه با هم روبرو شدند نازل كرديم؛ ايمان آورده‌ايد....» برداشت یاد شده بنابر احتمالی است که مقصود از «ما انزلنا...» نصرت و یاری باشد. اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدايى (حق از باطل) روزى كه آن دو گروه با هم روبرو شدند نازل كرديم ايمان آورده‌ايد و خدا بر هر چيزى تواناست. با توجه به اینکه آیات ۹ تا ۱۲ سوره انفال امدادهای الهی را شامل همه پیکارگران بدر می‌داند و این آیه، پیامبر صلیاللهعلیهوآله را محل نزول امدادها می‌شمرد معلوم می‌شود وجود پیامبر صلیاللهعلیهوآله در نزول امدادها دخالت فراوانی داشته است. ۲.۳ - تمایز حق از باطلتمایز حق از باطل با امدادهای ویژه خداوند در جنگ بدر، نمودی از قدرت بی پایان او: «... وَمَا أَنزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ وَاللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛... اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدايى (حق از باطل) روزى كه آن دو گروه با هم روبرو شدند نازل كرديم؛ ايمان آورده‌ايد و خدا بر هر چيزى تواناست.» جمله «والله علی کل شیء قدیر» به منزله تعلیل برای «یوم الفرقان» است. ۲.۴ - سست شدن حیله کافرانسست شدن حيله کافران، از سوى خداوند، از عوامل پيروزى مجاهدان بدر: «وَإِذْ يَعِدُكُمُ اللّهُ إِحْدَى الطَّائِفَتِيْنِ ... • فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَكِنَّ اللّهَ قَتَلَهُمْ ... • ذَلِكُمْ وَأَنَّ اللّهَ مُوهِنُ كَيْدِ الْكَافِرِينَ؛و (به ياد آوريد) هنگامى را كه خدا يكى از دو دسته (كاروان تجارتى قریش يا سپاه ابوسفیان) را به شما وعده داد ... و شما آنان را نكشتيد بلكه خدا آنان را كشت ... (ماجرا) اين بود و (بدانيد كه) خدا نیرنگ كافران را سست مى‌گرداند.» ۳ - سرزنش مجاهدان بعد از امدادسستى پيكارگران احد، به رغم بهره‌مندى از امداد الهى در غزوه بدر، درخور سرزنش الهى: «إِذْ هَمَّت طَّآئِفَتَانِ مِنكُمْ أَن تَفْشَلاَ وَاللّهُ وَلِيُّهُمَا وَعَلَى اللّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ • وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ ...؛آن هنگام كه دو گروه از شما بر آن شدند كه سستى ورزند با آنكه خدا ياورشان بود و مؤمنان بايد تنها بر خدا توكل كنند و يقينا خدا شما را در (جنگ) بدر با آنكه ناتوان بوديد يارى كرد....» آیه ۱۲۲ ناظر به داستان جنگ احد است و لحن آیه ۱۲۳ از سرزنش مسلمانانی حکایت دارد که در جنگ احد تصمیم به سستی و نافرمانی گرفتند. ۴ - آثار امداد در بدرامدادهای خداوند به مجاهدان غزوه بدر، مانع نزاع و سستی آنان در جنگ: «إِذْ يُرِيكَهُمُ اللّهُ فِي مَنَامِكَ قَلِيلًا وَلَوْ أَرَاكَهُمْ كَثِيرًا لَّفَشِلْتُمْ وَلَتَنَازَعْتُمْ فِي الأَمْرِ وَلَكِنَّ اللّهَ سَلَّمَ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ؛(اى پيامبر ياد كن) آنگاه را كه خداوند آنان (=سپاه دشمن) را در خوابت به تو اندک نشان داد و اگر ايشان را به تو بسيار نشان مى‌داد قطعا سست مى‌شديد و حتما در كار (جهاد) منازعه مى‌كرديد ولى خدا شما را به سلامت داشت چرا كه او به راز دلها داناست.» ۵ - عناوین مرتبطاهداف امدادهای خدا در غزوه بدر (قرآن)، باران در غزوه بدر (قرآن) و ملائکه در غزوه بدر (قرآن). ۶ - پانویس۷ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۱۵۴، برگرفته از مقاله «امدادهای خدا در غزوه بدر» |